İlâç Gibi Bir Bitki: Havuç

İlâç Gibi Bir Bitki: Havuç

Selim MUTLU


Lise son sınıfta okuyan Ahmet, bilgi bakımından donanımlı bir
talebeydi. Anne-babasının kâinatta cereyan eden hâdiselere tefekkürle
yaklaşmasını örnek almaya çalışırdı. Hâdiselerin perde arkasında
insanlara fısıldanan bazı mesajların olduğunu babasından öğrenmişti.
Kendini alâkadar eden bu mesajlara bîgane kalamazdı. Ahmet, kâinatta
cereyan eden hâdiselerdeki mesajları zaman zaman anlamaya ve
yorumlamaya çalışıyor; tefekkür ufkunu ailesinden aldığı yardımlarla
genişletiyordu.
O gün yine sıcak bir aile ortamında akşam yemeğine oturmuşlardı. Havucu
çok seven Ahmet'in gözü, rengiyle sofraya ayrı bir güzellik katan havuç
salatasına takıldı. Tam bu sırada doktor olan babası, Ahmet'i fark
etmişçesine havuçla alâkalı konuşmaya başladı: "Şu havucun güzelliğine
bakar mısınız? Cenab-ı Hakk'ın ihsan ettiği nimetler, insanın göz
zevkine de hitap ediyor. Ayrıca her nimetin sağlığımızın korunmasında
önemli vazifeleri var. İnsanlar tabiî gıdalarla beslenseydi,
hastanelerimiz dolup taşmazdı. Bize sağlıklı bir vücut bahşeden,
hayatımızı idame ettirmemiz ve sağlığımızı korumamız için gerekli
besinlerle yeryüzünü donatan Allah'a ne kadar şükretsek azdır.
Gerektiği gibi faydalandığımızda sağlığımızı korumamıza vesile
olabilecek sayısız nimetlerden sadece biridir havuç. Özellikle kansere
yakalanma riskinin azaltılması ve kalb sağlığı açısından faydalıdır.
Oğlum Ahmet, yemekten sonra istersen dergide okuduğum havuçla alâkalı
yazıya bakalım."
Yemekten sonra baba-oğul yazıyı okumaya başladılar:
Havuç, köklerinde gıda maddelerinin depolandığı bir bitkidir. Havuç,
normal yenebileceği gibi, suyu sıkılarak ve rendelenerek de
tüketilebilir. Kullanıldığı salata ve yemeklere farklı bir lezzet
katar. Lâtince ismi Daucus carota olan havuç; rezene, kimyon, dereotu,
kereviz ve maydanoz gibi sebzelerle aynı ailedendir. Genellikle turuncu
olarak bilinen havucun yeşil, kırmızı, beyaz ve mor renklileri de
vardır. İlk olarak Orta Asya ve Orta Doğu'da yetiştirilen ve mor rengin
hâkim olduğu havuçlar, günümüzdekilerden tat olarak da farklıdır.
Havuçtaki karotenoidin sağlık açısından faydaları
A vitamini karoteni açısından zengin yaratılmış olan havuç, kansere
karşı mükemmel bir antioksidan kaynağıdır ve kalb-damar
hastalıklarından korunmaya, gözlerin gelişmesine ve özellikle gece
görüşünün iyi olmasına yardımcı olur. 1.300 hasta üzerinde yapılan bir
araştırma; havuç veya kabak gibi karotenoid bakımından zengin
besinlerden günde en az bir porsiyon yiyen kişilerin, bu miktardan daha
az yiyenlere göre kalb krizi geçirme riskinin % 60 az olduğunu
göstermiştir.
Düzenli karotenoid tüketimi, menopoz sonrası göğüs kanseri riskinin %
20; yemek borusu mesane, rahim, prostat, kolon (kalın bağırsak),
gırtlak ve akciğer kanseri riskinin de % 50 nispetinde azalmasına
vesile olmaktadır. Havucun muhtevasında bulunan beta-karoten, sentetik
olarak da üretilebilmektedir. Ancak sentetik beta-karotenin, havuca
dercedilene biyo-kimyevî yönden eşit olmadığı unutulmamalıdır. Ayrıca
bilim adamları, havucun kanser riskini azaltıcı tesirinin sadece
beta-karotenle değil, havuçtaki alfa-karoten ve diğer bazı maddeler
vesilesiyle olduğunu belirtmektedir. Havuç gibi karotenoid bakımından
zengin besinlerin tüketilmesi, kan şekerinin ayarlanmasında da çeşitli
faydalara vesile olmaktadır.
Havuç görüş kalitesine nasıl tesir eder?
Beta-karoten, görüş sağlığının -bilhassa gece görüş kabiliyetinin-
korunmasına vesile olur. Beta-karoten, karaciğerde A vitaminine
dönüştürüldükten sonra, gece görüşü için gerekli bir pigment olan
rodopsine çevrilmek üzere gözün retina tabakasına taşınır. Az ışıklı
ortamlarda görme hâdisesi bu pigment vasıtasıyla mümkün olabilmektedir.
Bu yüzden A vitamini eksikliğinde, gece görüş kabiliyetinde azalma
ortaya çıkmaktadır. Beta-karotendeki antioksidana; görme merkezi
rahatsızlığına (macular degeneration) ve yaşlılıkla gelişen katarakta
karşı koruyucu bir rol verilmiştir.

Havuçta bulunan falkarinol ile kalın bağırsak sağlığı desteklenir
Journal of Agricultural and Food Chemistry dergisinde yayımlanan bir
araştırmaya göre, zengin bir beta-karoten kaynağı olarak bilinen
havuçta bulunan tabiî bir zehir (falkarinol), düzenli olarak bu
sebzenin yenmesi durumunda kanser riskinin azalmasına vesile
olmaktadır. Bu araştırmaya göre, kanser öncesi (pre-kanseroz) kolon
yarası olan üç grup lâboratuvar hayvanından birinci grup, standart bir
diyetle; ikinci grup, tabiî olarak falkarinol ihtiva eden dondurulmuş
havuçla; üçüncü grup ise, sadece falkarinol usaresiyle (özü)
beslenmiştir. 18. hafta sonunda, havuçla veya falkarinol özüyle
beslenen hayvanların kanserleşme ihtimali yüksek olan yaralarındaki
büyümenin birinci gruptakilere göre çok daha az olduğu ve bu
hayvanlarda daha az yaranın tümöre dönüştüğü gözlenmiştir.

Akciğerlerimizin korunmasına vesile olur
A vitamini ile akciğer iltihabı ve amfizem (akciğer dokusunun harap
olması neticesi fonksiyon görmeyen büyük hava boşluklarının oluşması)
arasındaki münasebeti araştıran bilim adamları, sigaradaki temel
kanserojen benzo(a)pyrenenin A vitamini eksikliğine sebep olduğunu
ortaya çıkarmışlardır. Daha önce yapılan araştırmalara göre, A vitamini
bakımından eksik bir beslenme, amfizeme sebebiyet vermektedir. Daha
sonraki araştırmalar, bu hastalığın A vitamini bakımından zengin bir
diyetle azaltılabileceğini göstermiştir. Bilhassa erken yaşta sigaraya
başlamak, A vitamini bakımından fakir bir beslenme ile birleşince
kanser, amfizem gibi hastalıklara daha fazla sebep olabilmektedir. A
vitamini bakımından zengin bir diyetle beslenme, sigaranın bu zararlı
tesirlerini azaltabilir.
Uzmanlar; mide ve bağırsağın yakın dostu olan havucun, süratle kan
yapıcı, kuvvetlendirici, ishal kesici, kabızlık giderici, safra akıtıcı
ve karaciğeri kuvvetlendirici hususiyetleri dolayısıyla yeri
doldurulamayacak bir sebze olduğunu belirtmektedir.
Babası yazıyı okumayı tamamladığında, Ahmet hayretle; "Havuç hakkında
bilmediğimiz ne kadar çok şey varmış!" dedi ve babasına teşekkür etti.
Babası bunun üzerine, Ahmet'e; "De ki: ?Sizi gökten ve yerden kim
rızıklandırıyor?" (Yunus/31) ilâhî beyanını hatırlattı ve Kur'ân'da
bahsi geçen bitkilerle alâkalı âyetleri bu zâviyeden tekrar okumasını
tavsiye etti. Yeryüzünü bir eczane gibi yaratan Rabb'imizin binlerce
bitkiye dercettiği bilemediğimiz daha nice şifa vesilesi hususiyet
olduğunu söyledi.