En Hızlı Pulsar

En Hızlı Pulsar
Salih TOPALOĞLU

Her yanı karışıklık sebepleriyle tehdit edilirken fevkalade bir
nizam, serseri ve başıboş gibi görünen dev cisimleriyle mâlemâlken
alabildiğine bir ahenk düşündürücü ve hayret vericidir.

Crab Nebulası içinde yer alan pulsar, saniyede 30 defa göz kırpmakta
yani kendi etrafında dönmektedir. Keşfedilme tarihi olan 1969'dan bu
yana en hızlı dönen pulsar olarak bilinmekteydi. Fakat astronomlar
Puerte Rico'daki 500 metrelik radyo teleskopla Crap Pulsarın-dan 20
kere daha hızlı olmak üzere saniyede 642 defa dönen yeni bir pulsar
keşfetmişlerdir.

Pulsarlar, düzenli aralıklarla kısa fakat şiddetli radyasyon yayan
nötron yıldızlarıdır. Nötron yıldızları, süpernova patlamasından sonra
kalan kütleyle mütenasib olarak yıldızın kendi üzerine çökmesi
neticesinde meydana gelen minicik yıldızlardır. Yeni pulsar dördüncü
Cambridge radyo katalogunda 4C 21.53 koduyla bilinmektedir. 5 km.
çapından daha küçük bir küre içerisine iki veya üç güneş kütlesinde
maddenin sıkışmasıyla meydana gelmiş, bir cisimdir. 4C 21.53, bizden
yaklaşık 5000 ışık yılı ötedeki Vulpecula (tilkicik) takim yıldızında
yer almaktadır.

Yeni pulsarın en enterasan tarafı, muhteşem enerjisidir. Yaymış olduğu enerji muhtemelen güneşin
yaydığı enerjiden 100 milyon defa daha fazladır. Astronomlar şimdiye
kadar pulsarların bu korkunç enerjilerini nasıl yaydıklarına dair hiç
bir izaha sahip değillerdir. Bu cisimlerin kendi etraflarında
yaptıkları çok hızlı dönüşleri de ilim adamları için halledilmesi
gereken başka bir problemdir.

4C 21.53 için hesaplanan kütle (2,3 güneş kütlesi) nötron yıldızlarının
meydana gelmesi için hesaplanan üst sınırdan fazladır. Bundan dolayı
niçin kendi üzerine çöküp bir karadelik olmadığı da izah gerektiren
başka bir meseledir.

Bir nazariyeye göre yeni pulsar, enerjisini Crab Pulsarı gibi aynı tarzda yaymaktadır. Radyo
astronomi sayesinde semavi cisimler ve bu cisimlerde meydana gelen
hadiseler hakkında yeni yeni malumatlar elde etmekteyiz. Resimde
Arecibo radyo teleskobu ve çalışma prensibi görülmektedir.
(Proton ve elektronların ışık hızına yakın bir şekilde
hızlandırılmasıyla.) Fakat 4C 21.53 enerjisini Crab Pulsarından 100
defa daha hızlı bir şekilde kaybediyor olmalıdır. Crab Pulsarının çapı
yeni pulsarın yarısı ve kütlesi onun üçte-biri kadardır.

Son 15 senede astronomlar yaklaşık 400 pulsar keşfetmişlerdir. 100.000
kadar nötron yıldızının da bizim galaksimizin sınırları içerisinde
olabileceğinde mutabıktırlar.