HDTV yayın ve HDTV receiver nedir ? ( Genel Bilgi )

Günlük yaşantımızda HD sözcüğünü daha çok duymaya başladık...
“High Definition” veya kısaca HD günlük yaşantımızda daha sık duymaya
başladığımız bir sözcük olmaya başladı. Peki HD deyince ne anlıyoruz,
teknoloji nereye gidiyor, hangi ürünler hayatımıza girdi veya girecek?
“HD Sistemler” diye adlandırabileceğimiz tüm bu sistemlere ilişkin çok
geniş bir bilgiyi bu yazıda bulacaksınız.


Konu Başlıkları:
* Kısaltmalar ve Teknik Terimler
* Görüntüleme Sistemlerinin Tarihçesi ve Gelişimi
* HD Ürünler ve Seçiminde Dikkat Edilecek Konular
- Bağlantı şekilleri
- TV’ler
- LCD monitörler
- Projeksiyonlar
- DVD oynatıcılar
- Ses sistemleri
- Uydu alıcılar
- Video kameralar
* HD Video Hazırlama
- Donanım seçimi
- Yazılım Seçimi
* HDV Sualtı Kamera Seçiminde Dikkat Edilecek Noktalar

Kısaltmalar ve Teknik Terimler:
HD sistemler için kullanılan terimler ve kısaltmalar kısa teknik açıklamaları ile aşağıda verilmektedir.

HD (High Definition) : Yüksek tanım veya yüksek netlik anlamına gelir.

HDV (High Definition Video) : Yüksek tanımlı video. Bu standart iki
farklı video üretici tarafından ayrı ayrı tanımlanmıştır: Sony’nin
başını çektiği grup 1440 x 1080i ve JVC’nin başını çektiği grup 1260 x
720p. HDV sistemlerde dört farklı framerate(Çerçeve hızı)
bulunmaktadır: 25p, 30p, 50i, 60i. Yani saniyede 25 veya 30 tam satır
ile 50 veya 60 yarım satır. 720p olarak adlandırılan formata HDV1,
1080i formatına ise HDV2 denilmektedir.

1080i (1440 x 1080i) : Bir karede 1440 horizontal(yatay) ve 1080
vertical(dikey) noktadan oluşur. Buradaki “i” Interlaced kelimesinin
kısaltmasıdır ve birbirini tamamlayan iki ayrı görüntü satırının
birleşerek tek bir satır görüntü oluşturması demektir. Buna yarım
satırlardan oluşan görüntü de denebilir. PAL sistemler için saniyede 50
görüntü çerçevesi gelir ve 625 yarım satır vardır. NTSC sistemlerde ise
saniyede 60 görüntü çerçevesi gelir ve 525 yarım satır vardır.
Detay için :
1080i standardında video sinyaller 1080/60i veya 1080/30i olarak kullanılır.

720p (1260 x 720p) : Bir karede 1260 horizontal(yatay) ve 720
vertical(dikey) noktadan oluşur. Buradaki “p” Progressive kelimesinin
kısaltmasıdır ve her bir görüntü çerçevesinde tam bir satırı ifade
eder. Bu görüntüleme teknolojisine “non-interlaced” de denilmektedir.
Interlaced teknolojisi mevcut tüm TV sistemlerinde kullanılır. Fakat
son zamanlarda hem Progressive hem de Interlaced teknolojisini kullanan
yeni monitörler üretilmektedir.
Detay için :
720p standardında video sinyaller 720/60p, 720/30p veya 720/50p, 720/25p olarak kullanılır.

PAL (Phase Alternation Line) : PAL daha çok Avrupa’da kullanılan bir TV
görüntüleme teknolojisi olup 50Hz de, yani 1 saniyede 50 çerçevede 625
satır gösterimini sağlar. 1967 de Almanlar tarafından bulunan bir
standarttır. PAL’in değişik ülkelerde farklı şekilde uygulamaları
vardır, detay için :
Bu sistemde saniyede 50 yarım çerçeve, yani 25 tam çerçeve görüntülenir
ve her çerçevede 625 satır bulunur. Bir sinema filminde saniyede 24
çerçeve gözükür, PAL sisteminde oynatılan bir sinema filmi saniyede 25
çerçeve gösterdiğinden sinema filmlerini %4 daha hızlı görüntülenir.
Sinyal çözünürlüğü 768x576 dır.

NTSC (National Television System(s) Committee) : Amerika, Japonya, Kore
ve Kanada’da kullanılan bir TV görüntüleme teknolojisi olup 60Hz de,
yani 1 saniyede 60 yarım çerçevede 525 satır gösterimi sağlar. Detay
için :
Sinyal çözünürlüğü 640x480 olup bu aynı zamanda monitörlerde kullanılan VGA standardıdır.

PAL ve NTSC 4:3 olarak adlandırdığımız 1 dikey noktaya 1.33 yatay nokta olacak şekilde görüntü verirler. (640/480 768/576 4/3)

HDTV : Yüksek netlikli TV, monitörlerve yayın sinyalleridir. Bu
görüntüleme cihazlarının standardı 1920x1080 dir. Aşağıda mevcut
kullanılan görüntüleme sinyal standartları karşılaştırmalı olarak
verilmiştir. HD TV standardında 16:9 görüntü çerçeveleri kullanılır.
Burada 1 dikey noktaya 1.77 yatay nokta olacak şekilde görüntü
verirler. (1280/720 1920/1080 16/9)



Standart çerçeve veya alan hızı aşağıdaki şekildedir:
- 24p (Sinema filmi)
- 25p
- 30p
- 50p
- 60p
- 50i (PAL)
- 60i (NTSC)

HDTV’ler SDTV(Standart Definition TV)’lere oranla 4 kat daha iyi çözünürlük sağlarlar.

DV (Digital Video) : Sayısal video anlamına gelir. Çözünürlük standardı PAL için 720x576 ve NTSC için 720x480 dir.

DVCPRO-HD : Bu format HDV’nin bir türevi olup profesyonel HD
kameralarda kullanılır. Panasonic firması tarafından geliştirilen bir
HD standardıdır. Bazı karşılaştırmalar yapacak olursak:
720p
HDV formatı saniyede 19Mb işleyebilir(19Mb/sec) ve her bir frame’de 1280x720 pixel bulunur.
DVCPRO-HD formatı saniyede 40, 50 yada 100MB işleyebilir(40/50/100Mb/sec) ve her bir frame’de 960x720 pixel bulunur.

1080i/p
HDV formatı saniyede 25Mb işleyebilir(25Mb/sec) ve her bir frame’de 1440x1080 pixel bulunur.
DVCPRO-HD formatı saniyede 100Mb işleyebilir(100Mb/sec) ve her bir frame’de 1280x1080 pixel bulunur.


HDCAM / HDCAM SR: HDCAM formatı Dijital Betacam’ın HDTV versiyonu
olarak 1997’de çıkarıldı. Sony tarafından geliştirilen bir HD
standardıdır. 10 bit DCT sıkıştırma tekniği kullanarak 4:2:2 örnekleme
oranında 720p veya 1080i çözünürlükte kayıt yapar. 24P modu da vardır.
144 Mbit/s bant genişliği vardır. 4 kanal AES/EBU 20-bit/48 kHz dijital
ses formatı kullanır.

2003’te piyasaya sunulan HDCAM SR daha yoğun parçacıklı bant kullanır
ve 4:4:4 RGB şeklinde 440Mbit/s bant genişliğinde kayıt yapabilir. Bu
iki sistem de profesyonel kameralarda kullanılır.


Mini DV : Digital(Sayısal) videolarda görüntü kaydetmek amacıyla
kullanılan teyplerdir. Genellikle 63 dakikalık DV görüntüyü kayıt etmek
mümkündür. Çözünürlük standardı 720x480 dir.


CCD : “Charge-coupled Device” adı verilen entegreler görüntü yakalama
özelliğine sahiptir. Dijital kameralarda kullanılan bu entegreler ile
kırmızı, mavi ve yeşil renk birleşetirilerek görüntünün sayısal şekli
elde edilir. Kameralarda kullanılan CCD’lerin büyük entegreli olması
veya sayısının 3 olması görüntü kalitesini etkiler. 3CCD kameralarda
görüntüyü oluşturan 3 renk(kırmızı, mavi ve yeşil) ayrılır ve her bir
ayrı CCD’de işlenir. Böylece daha yüksek kalitede görüntü elde etmek
mümkün olur.



CMOS : “Complementary Metal-Oxide Semiconductor” adı verilen entegreler
yeni teknoloji görüntü yakalama özelliğine sahiptir. CCD entegrelerine
göre çok daha hızlı çalışan CMOS, 3CCD entegrelerin yapabildiği görüntü
işleme performansına sahiptir. Daha az enerji harcayan ve daha az yer
kaplayan bu entegreler özellikle HD kameralarda kullanılmaya
başlamıştır. CMOS chip’leri(Entegreleri) görüntü teknolojisinde büyük
devrim yaratacak ve bu teknolojinin ucuzlamasını sağlayacatır.




Görüntüleme Sistemlerinin Tarihçesi ve Gelişimi:
Renkli TV yayıncılığının ortaya çıktığı 1950 ve 1960’lı yıllarda PAL,
SECAM ve NTSC olmak üzere 3 farklı yayın ve TV standardı ortaya çıktı.
Standart TV olarak adlandırdığımız ve analog sinyalleri alarak işleyen
TV’ler halen evlerimizde kullandığımız modellerdir. Kırk yıldan daha
fazla zamandır kullandığımız bu sistemler artık yavaş yavaş yerini
sayısal formatta yayın yapan sistemlere bırakmaktadır. Japonya ve
ABD’de birçok HD yayın yapan TV kanalı bulunmaktadır ve Avrupa’da da
yavaş yavaş bu yayınlar başlamıştır.

Analog ve sayısal görüntü teknolojileri arasında gerek ses gerekse
görüntü arasında çok ciddi farklar bulunmaktadır. Örneğin geleneksel
PAL görseller 625 satır ve 720x576 görünen taramayla oluşur. Normal bir
PAL televizyon görseli ortalama 414 bin pikselden oluşturur. HDTV’lerde
ise çözünürlük 1920x1080 piksel çözünürlüğe kadar çıkmakta ve bir
görsel 2 milyon 73 bin 600 pikselden oluşmaktadır ki bu oran standart
televizyonlara göre 5 kat daha fazladır. Yine eskiden 4:3 format
kullanılırken HD yayınlarında ve TV’lerde geniş ekran olarak
adlandırılan 16:9 format kullanılmaktadır. Bir başka önemli gelişme ses
iletiminde olmaktadır. SD(Standard Definition) yayınlarda ses mono(telk
kanaldan) gelirken HD’da 5+1 kanaldan ve çok daha yüksek kalitede
alınabilmektedir.

Görüntüleme cihazlarında kullanılan kısaltmalar ve çözünürlükler ise şu şekildedir:
VGA (Video Graphics Array) = 640x480
XGA veya SVGA (Super Video Graphics Array) = 1024x768
WXGA (Widescreen Extended Graphics Array) = 1280x768 veya 1280x720
SXGA (Super Extended Graphics Array) = 1280x1024
WUXGA (Widescreen Ultra Extended Graphics Array) = 1920x1080

Günümüz HDTV’lerinde en çok tercih edilen standartlar WXGA ve WUXGA dir.

Bu gelişmeler yayın ve görüntüleme cihazlarında olan gelişmelerdi.
Benzer şekilde video kameralar ve video oynatıcılarda da gelişmeler
olmuştur. Öncelikle çekilen görüntülerin gerçek kalitede
gösterilebilmesi için mevcut TV’lerin de bunu desteklemesi
gerekmektedir. Bu konuda nasıl seçim yapılacağına ilişkin ilerideki
bölümlerde bilgiler aktarılacaktır. Mevcut TV’lerde HD yapılan çekimler
izlenebilir fakat ciddi anlamda görüntü kalitesini aşağıya indirmek
gerekir.



HD Ürünler ve Seçiminde Dikkat Edilecek Konular:

- Bağlantı Şekilleri:
Bir gösterici cihaz ile oynatıcı cihaz arasında sinyalleri taşımaya yarayan değişik kablo ve bağlantı şekilleri vardır. Bunlar:
S-Video: Analog video sinyalleri göndermeye yarar. Hemen tüm oynatıcı
ve gösterici cihaz üzerinde bulunur. Görüntü kalitesi analog olduğu
için çok iyi değildir. Renk ve parlaklık olmak üzere iki bilgi taşır ve
5m. kabloya kadar kullanılması mümkündür. Aşağıda bu bağlantı için
kullanılan konnektor görülmektedir.

S-Video(Super Video) Kablo Konnektörü


Kompozit(Composite) Video: Analog üç birleştirilmiş sinyal taşır ve
kısaca buna YUV denilir. Bunlar bir adet parlaklık ve iki adet renk
sinyalleridir. Sarı renkli video konnektörü ile kullanılır ve hemen tüm
video ekipmanlarında standart olarak bulunur. Buna stereo(iki kanallı)
ses sinyalleri de eklenerek üç renkli (sarı, beyaz ve kırmızı) kompozit
kablo da yaygın olarak kullanılmaktadır. Sarı video sinyalini, kırmızı
ve beyaz ses sinyalini taşır. Aşağıda bu bağlantı için kullanılan
kablolar görülmektedir.

Composite Video Sarı Konnektörlü kablo


Composite Video ve Ses kablosu.


Komponent(Component) Video: Komponent video bağlantıyı anlatmadan önce
RGB denilen teknolojiden bahsetmek gerekiyor. R(Red) G(Green) B(Blue)
üç temel rengin kullanımı ile oluşturulan görüntüdür. Renklerin gücü
üzerinde oynanarak her rengi elde etmek mümkündür.

RGB Renk Modeli


Komponent bağlantı analog veya sayısal olarak video sinyallerinin
iletilmesi için kullanılır. Üç renk ayrı kanaldan taşınır ve bu nedenle
diğer video bağlantı şekillerine göre daha kaliteli bir görüntü elde
etmek mümkündür. Özellikle HD sistemlerin çıkmasıyla birlikte yüksek
veri taşıma kapasitesi olan Komponent çıkış kullanılarak digital video
sinyallerinin aktarımı sağlanmıştır. Aktarılan video sinyalinin
kalitesi 4:2:2 dir. Bir DVD oynatıcısının sinyal kalitesi ise 4:2:0
dır. Aşağıda bu bağlantı için kullanılan kablo görülmektedir.

RGB Component Video Kablosu


- DVI (Digital Visual Interface) : Özellikle digital ürünlerin
yayılmasıyla birlikte yüksek kalitede digital görüntü taşıyabilecek
yeni kablo ve bağlantı konnektörleri geliştirilmiştir. Bunlardan en
yaygın olarak kullanılanı DVI’dır. Model olarak RGB’ye benzer ve her
renk için ikili kablolar kullanılır. Ayrıca saat için de ayrı bir ikili
kablo bulunur. Bir DVI konektörüne 8 adet kablo girişi vardır. DVI ile
24 bitlik renk bilgisi taşınabilir ki bu da, 60Hz de saniyede 2.6
Megapixel görüntü kalitesine ulaşılmasını sağlar. Bilgisayar
ekranlarında LCD ve Plazma TV’ler de bu çıkış yaygın olarak
kullanılmaya başlamıştır. Aşağıda bu bağlantı için kullanılan konnektör
görülmektdir.

DVI Konnektör

DVI video bağlantısı üç farklı şekilde olabilmektedir; DVI-D, DVI-A, DVI-I.
DVI-D : Sadece digital sinyal taşır.
DVI-A : Sadece analog sinyal taşır.
DVI-I : Digital ve analog sinyal taşır.




DVI Konnektör pinleri



- HDMI (High-Definition Multimedia Interface) : Yüksek Tanımlamalı
Çoklu Medya Arabirimi olarak çevirebileceğimiz bu digital bağlantı ile
yüksek kalitede video ve ses sinyalleri taşınır. Ortak bir arabirim
olarak son zamanlarda digital ürünlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
A ve B tipi denilen iki tip bulunmakatdır. B tipi 29 pinlidir ve
Dual-link DVI ile aynı özelliklere sahip olup aynı zamanda 5+1 ses
sinyallerini de taşır. Aşağıda bu bağlantı için kullanılan konnektör
görülmektedir.


HDMI Konnektör
Bu bağlantı ile birlikte bilmemiz gereken önemli bir standart daha
vardır, buda HDCP(High-Bandwidth Digital Content Protection) denilen ve
HDMI kullanan cihazlar arasında yasal olmayan yollarla kopyalanan
ürünlerin kullanılmasını engelleyen bir protoldür. Bu protokol ile
video gösterilen cihazlarda sadece HDCP oluru almış ürünler
gösterilebilecek ve ürünün içerik hakları korunacaktır.


Bu nedenle HDMI ile birlikte mutlaka HDCP desteğinin de olması aranmalıdır.

- FireWire (i-link veya IEE1394) : Digital seri ses ve video aktarımı
için kullanılır. Sony bu bağlantıya FireWire, Apple i-link demektedir.
Endüstri standardında ise IEE1394 diye geçmektedir. Bu bağlantı daha
çok yüksek hızda video’dan bilgisayara bilgi aktarımı için
kullanılmaktadır. 100, 200 veya 400 modelleri vardır. Bunlar
bağlantının saniyedeki Mb aktarım hızını ifade eder. 4 veya 6 pinli
konnektörler kullanılır. Genellikle video-PC bağlantısı için 100Mb/sn,
yan ürünler(DVD, CD vs) ile PC bağlantısı için 400Mb/sn. hızlar
kullanılmaktadır. Aşağıda bu bağlantı için kullanılan konnektörler
görülmektedir.


6 pin FireWire 400 Konnektör



4 pin FireWire 400 Konnektör



HDMI ve DVI arasında dönüşüm bağlantıları mevcuttur. Fakat FireWire ile
HDMI arasında bir dönüşüm bağlantısı henüz mevcut değildir. Bu nedenle
yüksek kalitede ses ve video aktarımı için FireWire şu an sadece video
ve PC arasında kullanılabilmektedir. Aşağıdaki linkte ve benzer
linklerde bu adaptörler bulunabilir.


I/O Link.A : AMD tarafından gerçekleştirilen ve i-link benzeri yüksek
hızlı bir aktarım arabirimidir. Pioneer TV’lerde kullanılmaktadır.

TV’ler:
HDTV dediğimiz HD gösterme özelliğine sahip TV’ler hızla pazara girmeye
başladı. Özellikle LCD ekranlı HDTV’ler geleceğin görüntü teknolojisi
olmaya en büyük aday. TV’lerde rastladığımız HD Ready(HD Hazır)
ibaresine dikkat etmek gerekmektedir. Bu ifade ile TV’nin üzerinde DVI
veya HDMI arayüzü olduğu ifade edilmektdir genellikle. Oysa sadece bu
arayüzün olması yeterli değildir. Bir TV’nin gerçek anlamda HD uyumlu
olabilmesi için dikey çözünürlüğünün en az 720 olması gerekmektedir.

HDTV(High-Definition Television) dediğimiz yüksek çözünürlüklü digital
yayın(Broadcast) veya televizyon demektir. HD Ready ifadesi arkasında
çoğu zaman 1920x1080 veya 1280x720 yüksek çözünürlük yoktur. Bir de
TV’ler üzerinde HD Compatible(HD Uyumlu) ifadesi bulunur ki bu TV’nin
HDTV yayınlarını alabilecek tuner ve arayüzlere hazır olduğunu ifade
eder. HD Compatible ifadesi dolayısıyla 720p denilen 1280x720 veya
1080i denilen 1920x1080 çözünürlüğü sağlar.


Bir HDTV standart çözünürlükte 4:3 PAL görüntü veren (768x576) TV’ye
göre tam 4.6 kat daha yüksek çözünürlük sunar. Örneğin piyasaya ilk
sürümünde 16:9 106 ekran plazma TV’ler 853x480 çözünürlük vermekteydi.
1920x1080 çözünürlük sağlayan bir TV ise buna göre 5 kat daha iyi bir
çözünürlük verecektir.

2006 yılının ilk çeyreğinde HDTV’ye yatırım yapmak için biraz erken.
Zira gerçek HD TV’ler oldukça az ve pahalı. Ayrıca HD Compatible
ifadesi ile birlikte mutlaka TV’lerde HDCP özelliğinin ve HDMI portunun
da olması istenmelidir.

Bir diğer konu artık videolarda standart çıkış haline gelmiş olan
FireWire(i-link) çıkışıdır. Türkiye’de satışa sunulan TV’lerde henüz bu
bağlantı bulunmamaktadır. Bu nedenle yüksek kalitede bir video
görüntüsünü görüntü oynatıcısına aktarmak için ne yazık ki Component
bağlantı kablosu kullanmak ve sesi de başka bir çıkıştan almak
gerekmektedir. Fakat önümüzdeki çeyrekte Türkiye’ye, özellikle de Sony
TV’lere FireWire girişi gelecektir. FireWire girişlerinin önümüzdeki
günlerde standart olarak HDTV’lerde olacağını tahmin ediyorum.

Gerçek HD özelliği bulunan ve Türkiye’de satışa sunulan bazı TV’ler:

106 ekran Plazma HDTV Philips 42PF9966/10
Kontras : 1:3000
Parlaklık : 1200cd/m2
Çözünürlük: 1024x1024
Desteklenen Video Formatları : 640 x 480i - 1Fh, 640 x 480p - 2Fh, 720
x 576i - 1Fh, 720 x 576p - 2Fh, 1920 x 1080i - 2Fh, 1920 x 1152i @50Hz
- 2Fh, 1280 x 720p - 3Fh
Bağlantılar : VGA, DVI, Component, HDMI, HDCP desteği var.
Fiyat : 6.200YTL (KDV hariç-Şubat 2006)

106 ekran LCD HDTV Philips 42PF9830/10
Kontras : 1:4000
Çözünürlük : 1920x1080
Tepki süresi : 8ms.
Parlaklık : 500cd/m2
Desteklenen Video Formatları: 640 x 480i - 1Fh, 640 x 480p - 2Fh, 720 x
576i - 1Fh, 720 x 576p - 1280 x 720p - 3Fh, 1920 x 1080i - 2Fh
Bağlantılar : VGA, DVI, Component, HDMI, HDCP desteği var. Ethernet ve USB.
Fiyat : 11.000YTL (KDV hariç-Şubat 2006)


109 ekran Plazma HDTV Pioneer PDP435HDE
Kontras: 1:1200
Çözünürlük: 1024x768
Parlaklık : 1100cd/m2
Bağlantılar : VGA, DVI, Component, HDMI, HDCP desteği var. I/O Link.A
Fiyat : 8.300YTL (KDV hariç-Şubat 2006)


100 ekran LCD HDTV Sony Bravia KLV-S40A10E
Kontras: 1:10000
Çözünürlük: 1366x768
Parlaklık :
Bağlantılar : Component, HDMI, HDCP desteği var.
Fiyat : 5.300(KDV dahil-Şubat 2006)


- LCD Monitörler:
LCD monitörler özellik olarak LCD TV’lere benzer fakat daha çok PC
ekranı olarak kullanılır ve bu nedenle büyüklüğü 15” ile 23” arasında
olur. Bu ekranlarda TV tuner girişleri yoktur ama bir TV sinyalini
alarak görüntü verebilir. Bu amaçla son zamanlarda LCD monitörlere DVI
ve yüksek hızı destekleyen Komponent girişleri konmaktadır. Günümüzde
LCD monitör standartları 16:9 formatına doğru kaymakta ve büyüklük
olarak da 19” ve üstü tercih edilmektedir. Özellikle yüksek kalitede
DVD(HD-DVD veya Blu Ray) ve HD görüntüleri izlemek için bu ekranlar çok
uygundur. HD özelliğini destekleyen LCD monitör satın alırken DVI-D
veya DVI-I girişlerinin yanında yüksek veri hızını destekleyen
komponent girişinin de olması aranmalıdır. 16:9 veya 16:10 ekran
formatları, düşük tepki süresi (8ms. altında) ve dikey çözünürlüğün
1024 üzerinde olmasına dikkat edilmelidir. Bu özellikleri sağlayan en
ekonomik monitör seçilebilir. 2006 yılının ilk çeyreğinde bu ürünlerde
çok büyük bir gelişim söz konusudur. Yeni ürünler daha düşük fiyatlarla
ve daha üstün özelliklerle piyasaya girmektedir. Bu nedenle LCD monitör
alımında biraz beklemekte fayda vardır. Özellikle ABD’de üretilen
Gateway LCD monitörlerinin teknik özellikleri ve düşük fiyatları
bakımından çok cazip gözükmektedir.

Aşağıda bu özelliklere sahip LCD monitörler bulunmaktadır fakat bazıları henüz Türkiye’de satışa sunulmamıştır.

Gateway 21” HD LCD Monitör FPD2185W
Çözünürlük : 1680x1050 (16:10)
Parlaklık: 300cd/m2
Kontras : 1:1000
Girişler : Analog VGA, Kompozit, Digital DVI(her türlü HD ile uyumlu), Komponent, USB
Tepki süresi : 8ms.
Fiyatı : $600 (USA)

Apple 20” HD LCD Monitör Cinema Display
Çözünürlük : 1680x1050 (16:10)
Parlaklık: 250cd/m2
Kontras : 1:400
Girişler : Digital DVI(her türlü HD ile uyumlu), 2x1394, 2xUSB (1394
portu sadece HUB olarak kullanılıyor, kameradan görüntü almıyor)
Tepki süresi : 16ms.
Fiyatı : $1080 (KDV Dahil, Türkiye)


ViewSonic 19” LCD Monitor VA1912W
Çözünürlük : 1440x900 (16:10)
Parlaklık : 300cd/m2
Kontras : 1:500
Girişler : Analog VGA, DVI-D
Tepki süresi : 8ms.
Fiyatı : $555 (KDV dahil, Türkiye)


Sony MFM-HT95 19” LCD Monitor + HDTV
Çözünürlük : 1280x1024 (4:3)
Parlaklık: 400cd/m2
Kontras : 1:1000
Girişler : Analog VGA, Kompozit, Digital DVI(her türlü HD ile uyumlu), Komponent, Kablo
Tepki süresi : 12ms.
Fiyatı : $1076 (KDV dahil, Türkiye)



- Projeksiyonlar:
Projeksiyon görüntü oynatıcıları çok yaygın bir şekilde evde ve
profesyonel ortamlarda kullanılmaktadır. Özellikle iş ortamlarında
sunumlarda ve ev sineması paketlerinin içinde kullanmaya alıştığımız
projeksiyonları yakın bir zamanda sinemalarda HD oynatıcılar olarak da
görebiliriz. Ürettiğiniz HD videoları birileri ile paylaşmak
istediğinizde bunu ev ortamında HD bir televizyonda, daha büyük
ortamlarda ise HD bir projeksiyonda gösterebilirsiniz. Projeksiyon
sistemlerinin seçiminde Işık Gücü(Ansi Lümen) profesyonellikle standart
kullanıcı arasındaki farkı belirler. Projeksiyon ile perde arasındaki
mesafe fazla ise daha yüksek bir ışık gücü ve kontras gerekmektedir ki
bu da fiyatlara yansır. Eğer HD özelliklerini destekleyen bir
projeksiyon alacaksanız tabiki diğer en önemli seçim kriteri
çözünürlüktür. Burada da yine dikey çözünürlüğün 720 nin üzerinde
olmasına dikkat etmek gerekmektedir. Projeksiyon sistemlerinde başlıca
iki önemli teknoloji kullanılır; DLP ve LCD. DLP teknolojisi daha yeni
ve kontras oranlarında daha başarılıdır, perdede pixel geçişleri daha
yumuşaktır.
Aşağıda HD özelliklerini destekleyen bazı projeksiyon sistemlere örnek verilmektedir.

Infocus IN76
Çözünürlük: 1280x720 (16:9)
Işık gücü ve teknoloji : 1000 Lumen, DLP
Kontras: 1:3000
Girişler: DVI, HDMI(HDCP destekli), Komponent, Kompozit, VGA
Lamba ömrü: 3000 saat
Desteklenen formatlar: Full NTSC, PAL, SECAM, 480i, 480p, 576i, 576p, 720p, 1035i, 1080i, 1080p-24Hz, 1080p-24p
Fiyat : $3.000 (ABD)


Infocus Screenplay 7205
Çözünürlük: 1280x720 (16:9)
Işık gücü ve teknoloji : 1100 Lumen, DLP
Kontras: 1:2200
Girişler: DVI, HDMI(HDCP destekli), Komponent, Kompozit, VGA
Lamba ömrü: 3000 saat
Desteklenen formatlar: Full NTSC, PAL, SECAM, 480i, 480p, 576i, 576p, 720p, 1035i, 1080i, 1080p-24Hz, 1080p-24p
Fiyat : $6.700 (KDV hariç, Türkiye)


Sanyo PLV-Z3
Çözünürlük: 1280x720 (16:9)
Işık gücü ve teknoloji : 800 Lumen, LCD
Kontras: 1:2000
Girişler: DVI, HDMI(HDCP destekli), Komponent, Kompozit, VGA
Lamba ömrü: 3000 saat
Desteklenen formatlar: Full NTSC, PAL, SECAM, 480i, 480p, 576i, 576p, 720p, 1035i, 1080i, 1080p-24Hz, 1080p-24p
Fiyat : $2.250 (KDV hariç, Türkiye)


BenQ PE8700
Çözünürlük: 1280x720 (16:9)
Işık gücü ve teknoloji : 1000 Lumen, DLP
Kontras: 1:2000
Girişler: DVI, HDMI(HDCP destekli), Komponent, Kompozit, VGA
Lamba ömrü: 2000 saat
Desteklenen formatlar: Full NTSC, PAL, SECAM, 480i, 480p, 576i, 576p, 720p, 1035i, 1080i, 1080p-24Hz, 1080p-24p
Fiyat : $3.210 (KDV hariç, Türkiye)


- DVD Oynatıcılar:
VCD ve DVD oynatıcılarda sıkıştırılmış görüntüler açılarak bir
göstericiden yayınlanır. Sıkıştırma formatına göre görüntü kalitesi
sıralaması aşağıda verilmiştir:
MPEG-1 VCD 352*288 çözünürlük 1150 kb/s video data rate
MPEG-2 SVCD 480*576 çözünürlük 2400 kb/s video data rate
MPEG-2 DVD 720*576 çözünürlük 6000 kb/s video data rate

Sıkıştırma formatı ve aktarım hızı geliştiğinde daha yüksek kalitede
görüntüler almak mümkün olmaktadır. Günümüzde kullandığımız DVD(Digital
Video Disc) oynatıcılarda oynayan filmler 720x576 frame çözünürlüğüne
ve 3-10Mbit/sec frame aktarma hızına sahiptir. 4.7GB kapasitesindeki
disklere MPEG-2 kodlama(Sıkıştırma algoritması) ile yazılır. Daha sonra
çıkan iki yüzlü DVD medyalar ise 8GB kapasitesine kadar veri saklama
özelliğine sahiptir. HD formatındaki filmler ise 1280x720 veya
1440x1080 frame çözünürlüğüne ve 19-25Mbit/sec frame aktarma hızına
sahip olmalıdır. Böyle olunca 90-120 dakikalık filmlerin bu DVD’lere
yazılması mümkün olamamaktadır. Bu amaçla geliştirilen HD DVD’lerde ise
tek yüzde 15GB, iki yüzde 30GB saklama kapasitesine ulaşmak mümkündür.
Teorik olarak bu rakamın 50GB’ta kadar çıkması beklenmektedir. Artan
sıkıştırma teknolojisi sayesinde ileride 15GB’lık bir HD DVD’ye 3
saatlik HD filmin saklanabileceği söylenmektedir.
Bu konuda dünyada iki farklı format yarışmaktadır. Birincisi Sony
tarafından desteklenen Blu Ray (Blue gibi yazılıyor, mavi ışıklı laser
kullanıldığı için), diğeri Toshiba ve NEC tarafından desteklenen
HD-DVD. Fakat her iki firmanın bu konuda ortak bir çalışma yaptıkları
ve birbirlerini destleme ya da ortak bir format üzerinde anlaştıkları
söylenmektedir.

HD-DVD’ler RW(Yeniden yazılabilir), R bir kez yazılabilir veya ROM
sadece okunabilir tiplerde olabiliyor. HD-DVD-RW lar 20GB, HD-DVD-R ve
HD-DVD-ROM’lar ise 30GB çift katman veya 45GB üç katmanlı disklerde
olabiliyor. Bu oynatıcılara kızıl laser teknolojisi de eklenerek mevcut
kullandığımız CD ve DVD’lerde rahatlıkla okunabiliyor.

Blu-Ray’ler tek katmanda 25GB ve çift katmanda 50GB kapasitesine
ulaşabilmektdir. TDK firması ise dört katmanlı ve 100GB kapasiteli
diskleri üretmeyi başarmıştır. Buna karşılık kızıl laser teknolojisinin
Blu-Ray oynatıcılarda uygulanması daha maliyetli olduğundan CD ve DVD
desteğini kaybetme riski taşıyor.

HD-DVD’de MPEG-4 ve benzeri bir teknoloji kullanılmaktadır. Rakibi mavi
laser teknolojisini kullanan Blu-Ray ise Windows Media 9 VC-9
sıkıştırma formatını desteklemektedir.

İlk HD-DVD ürün ise Toshiba’nın ürettiği HD-A1 ABD’de $500’dan satışa
sunulmuştur. Her türlü CD, VCD, DVD ve HD-DVD formatını okuyabilmekte,
digital komponent, HDMI ve farklı analog çıkışları bulunmaktadır. 720p
ve 1080i HD standartlarını desteklemektedir. Görünen bu rekabette
Toshiba’nın başını çektiği HD-DVD teknolojisi bir adım önde gitmekte.
2006 Cebit fuarında NEC ve BenQ firmalarının HD-DVD ve Blu-Ray
yazıcıları ürettikleri duyurulmuştur. Detay için :


- Ses Sistemleri:
HD ses kalitesi istendiğinde karşımıza iki farklı sistem çıkmaktadır.
Aynen DVD oynatıcılarda olduğu gibi bu konuda da rekabet söz konusudur.
Bu sistemler SACD (Super Audio CD) ve DVD-A(DVD Audio) dur. DVD-A’ya
HDAD(HD Audio Disc) de denilmektedir.

HD kalitesinde ses denildiğinde aklımıza ilk gelen şey, sesin geldiği
kaynağın ikiden fazla olmasıdır. 5.1 (5+1 de denilir) Dolby Surround
ses sistemleri bunun ilk örneğidir. Film veya DVD'lerdeki sesler konu
olduğunda adı sıkça geçen 5.1 terimi, sesin beş ana kanal (sağ, sol,
merkez, sağ surround ve sol surround) ve bir LFE kanalı (Low Frequency
Effects-Düşük Frekans Efektleri) kullanılarak kaydedildiği anlamına
gelir. Ses sistemlerini tanımlarken kullanılan 5.1, 6.1 ve 7.1 gibi
rakamlar ise, ses sisteminde kullanılan elemanların sayısını belirtir.
5.1 ve diğerleri arasındaki fark da aslında oldukça basittir ve sadece
surround hoparlörlerine dayanır: Ses sistemindeki surround hoparlör
sayısı iki ise sistem 5.1, üç ise 6.1 ve dört ise 7.1 olarak
adlandırılır.

Bazı DVD ses kayıtları, Dolby Digital'in bir varyasyonu olan Dolby
Digital EX'i kullanır. Dolby Digital EX, bir matris kodlama sisteminin
yardımıyla 5.1 ses sisteminin sağ ve sol surround kanallarını temel
alan üçüncü bir surround çıkışı sağlayabilme özelliğine sahiptir.
Kullanılan matris kodlama sistemi, Dolby Digital EX'in hala 5.1 ses
sistemi sınıfına dahil oluşu sonucunu doğurur. Bunun nedeni, Dolby
Digital 5.1 çözücülerin Dolby Digital EX sesleri okuyabilmesi ve üçüncü
surround kanalına dair verileri uygun bir biçime dönüştürerek mevcut
iki surround kanalına dağıtabilmesidir.

Dolayısıyla, Dolby Digital EX sesler Dolby Digital 5.1 çözücüler
tarafından kendilerine uygun biçime dönüştürülebilir. Ancak bunun tersi
de geçerlidir. Yani normalde Dolby Digital 5.1 karakterine sahip bir
sesin içerdiği iki surround kanalından gelen bilgileri, 6.1 veya 7.1
sistemlerde bulunan üç veya dört surround hoparlörüne uygun biçimde
dağıtarak da dinleyebilirsiniz. Bu işi yapabilmek için elinizde bir
Dolby Digital EX çözücü veya THX Surround EX çözücü olması yeterli.

Görüldüğü üzere sesin ne şekilde kaydedildiğini anlatan figür, ses
sisteminde kaç hoparlör olduğunu gösteren figürle aynı olmayabilir.
Dolby Pro Logic II kullanarak, çok kanallı ses sistemlerinde stereo
müzik parçalarını bile çalabilirsiniz.

SACD : Stereo kanalın yanında surround sağlayan kanallarla 5.1
dinlenebilen CD’lerdir. 2 katmanlı ve yüksek yoğunluklu veri kaydı
4.7GB kapasitesindeki CD’lere yazılır. Sadece üzerinde SACD ibaresi
bulunan ses çalıcılarında dinlenebilir. Bu CD’lerin üzerinde
Multi-Ch(Multi Channel) yazısı bulunur. 3 farklı tipte SACD
bulunmaktadır. Hibrid SACD’ler normal CD çalıcılarında stereo ve SACD
çalıcılarda Multi-Ch dinlenebilme özelliğindedir. Bu nedenle piyasade
en yaygın kullanılan SACD’ler bunlardır. Aldığınız CD üzerinde,

logosunu görüyorsanız ve elinizde SACD destekli bir çalıcınız varsa
yüksek kalitede ve 5.1 kanaldan müzik dinleyebilirsiniz. Detay için:

DVD-A : DVD üzerinde yüksek kalitede ses depolamasını sağlar ve 2000
yılında piyasaya çıkmıştır. DVD-Audio da 1 (mono), 2 (stereo), 4 (quad)
ve 5.1 (surround) kanal konfigürasyonları mevcuttur. 5.1 kanal
kaydedilmiş bir DVD-A downmix ile 2 kanal olarak da dinlenebilir.
Ses, diske kayıpsız olarak kabul edilen PCM (Pulse Code Modulation)
formatında depolanır. Ayrıca DVD-A 24-bit/192 kHz örnekleme
yapabilmektedir. Aldığınız CD üzerinde,


logosunu görüyorsanız ve elinizde herhangibi bir DVD oynatıcınız varsa yüksek kalitede 5.1 kanaldan müzik dinleyebilirsiniz.

SACD, DVD-A veya CD medyalarından dinlenen sesin kalitesini normal bir
insanın algılaması oldukça zordur. Ancak çok hassas kulağı olan bir
dinleyici bunu ayırtedebilir. Ama sesin 5.1 kanaldan gelmesi insan
üzerinde farklı bir etki bırakmaktadır.
Detay için :

Bu iki sistemin birbirine üstünlükleri farklı açılardan incelenebilir.
Örneğin SACD çalıcılarda 1394 çıkışı ile 5.1 kalitesinde ses aktarımı
olabilmektedir. Buna karşılık evinde DVD oynatıcısı olan herkes
rahatlıkla DVD-A da 5.1 kalitesinde sesi rahatlıkla dinleyebilir. Ben
her iki sistemde CD’yi alarak denedim ve tercihim DVD-A yönünde oldu.
Özellikle Rip programları ile her iki sistemdeki CD’ler üzerindeki
parçaları yüksek kalitede MP3’e çevirebiliyorsunuz. DVD-A’dan Rip ile
MP3’e çevireceğiniz bir müziği HD kalitesinde montajlayacağınız filmin
içinde kullanabilirsiniz.

Uydu Alıcılar:
Amerikadaki ATSC kurumu (Advanced Television Systems Committe) HDTV
yayınlar için standartları belirlemiştir. Kesinleşen standartlar
şunlardır:

1-Yüksek çözünürlüklü digital video datası: HDTV video standardı,
yayıncı kuruluşun tercihine göre interlaced veya progressive scan
olabilir. Eğer yayın interlaced olacak ise 1920x1080i çözünürlüğünde
olmalıdır. Progressive scan yayının çözünürlüğü ise 1280x720p olmalıdır.
2-Geniş ekran formatı (16:9)
3-Dolby digital çok kanallı ses

Buraya kadar belirlenen standartlar görüntü ve ses içindir. Dikkat
edilirse HDTV standardında bu yayının hangi yoldan (kablo,uydu v.s)
yapılacağına dair bir parametre yok. Yüksek çözünürlüklü görüntü ve
dolby digital ses datası bir arada, oldukça geniş bir bandı işgal
etmektedir. Bu kadar geniş bandlı bir sinyali kablo ve uydu kanalları
ile aktarabilmek oldukça külfetli olmaktadır. O yüzden yayıncı
kuruluşlar HDTV sinyallerini değişik formatlarda sıkıştırarak aktarma
yoluna gitmektedirler. Amerikadaki birçok yayın kuruluşları bu amaçla
MPEG2 sıkıştırma formatını kullanmaktadırlar. Bu formatla sıkıştırılan
görüntü hem daha az bir band işgal etmekte, hemde kalitesinden çok
fazla kaybetmemektedir. Dünyanın başka yerindeki başka bir yayıncı
kuruluş ise HDTV sinyallerini MPEG4 sıkıştırma formatı kullanarak
yayınlamayı tercih edebilir. MPEG4 formatını kullanan yayıncı kuruluş
HDTV sinyalini MPEG2'ye göre biraz daha fazla sıkıştırıp yayın
kalitesinden biraz daha fedakarlık yapar, ancak sinyal band genişliğini
düşürdüğü için bu sinyalleri daha kolaylıkla iletebilmiş olur. Bir
şekilde sıkıştırılmış olan sinyal, çanak anten sayesinde uydudan alınıp
HDTV receivera ulaştığında, uydu alıcı tarafından işlenmek zorundadır.
Yani içindeki mpeg decoder tarafından tam tersi işlemden geçirilerek
kodu çözümlenmelidir. Kodu çözümlenen sinyal HDTV uyumlu TV'ye
aktarıldığında gerçek kalitesinde seyredilebilir.

Gelelim HDTV uydu receiver ile mpeg sıkıştırma formatı arasındaki
ilişkiye. Öncelikle HDTV yayın için yapılmış olan bir uydu receiver'ın
olmazsa olmaz denebilecek özelliklerini yazalım: Bu özellikler HDTV
yayın standardı için kabul edilmiş olan kesin standartları
karşılayabilecek şekilde olmalıdır. Yani:

1- HDTV receiver, progressive scan yayını alabilmek için mutlaka
progressive scan olmalı ve 1280x720p çözünürlüğünü desteklemelidir.
Interlaced HDTV yayınlar için ise 1920x1080i çözünürlüğünü desteklemesi
gerekir. Ayrıca bu sinyallerin HD-televizyona aktarılması için DVI
ve/veya HDMI gibi yüksek kaliteli video bağlantısına ait çıkışları
olmalıdır.

2- HDTV receiver dolby digital ses için uyumlu olmalı ve bu sinyal için optik ve koaksiyel digital ses çıkışları olmalı.

3- İzlenecek yayınlara uygun olan mpeg decoder'ı içinde bulundurmalı.(MPEG2 decoder ve/veya MPEG4 decoder v.s)

Yukarıda 3 madde olarak saydığım özelliklerin tümü bir arada olmazsa bu
receiver'a HDTV receiver denemez. Yani yalnızca mpeg decoder'ı olan bir
receiver HDTV receiver değildir.

HDTV yayın amerikada daha yaygındır. CBS, NBC, Warner Bros ve Sony gibi
firmalar 1920x1080i yayın standardını desteklerken ABC, Fox, Compaq,
Intel ve Microsoft'ta 1280x720p yayını desteklemektedir.

Bu özelliklere uyan ve sunduğu hizmetlerle de en beğenilen uydu alıcısı
Dreambox DM8000 dir. Bu uydu alıcısının HDMI/DVI portları olup her
türlü HD yayını alma özelliği vardır. Aşağıda teknik özellikleri
verilmiştir:
- Twin tuner (optional card)
- Linux open SOURCE
- DVI, HDMI
- Hardware MPEG2, MPEG4/H.264 & WM9 (HDTV compliant)
- 300Mhz MIPS CPU
- 128 Mb RAM
- 32 Mb Flash
- 100 MBit full duplex Ethernet interface
- MiniPCI slot, optic port
- Super display (RGB color adjustable)
- Slimline DVD player (optional)
- HDD (optional)
- 2 x CI, with eject button
- 2 x smartcard reader & 1 simmcard reader (internal)
- Multiple layer 3D menu (16 milion colors)